آداب و رسوم مردم قشم؛ یادگار بجامانده از مردمان قدیم جزیره

از جذابیت ‌هایی که در سفر به جزیره قشم وجود دارد آشنایی با فرهنگ و آداب رسوم مردم قشم است که فراتر از سنت‌ های مرسوم در سرتاسر کشور است، چون این آداب از تاریخ و فرهنگ غنی نشات گرفته است و قدمتی بسیار طولانی دارد.

چیزی که قشم را به جزیره‌ عجایب هفتگانه معروف کرده تاریخ و فرهنگ قدیمی است. این تاریخ به ‌درستی در بین بومیان قشمی حفظ‌ شده که ما در این مقاله سعی کردیم شما را با این آداب و رسوم کهن بیشتر آشنا کنیم. اگر به این رسوم علاقه دارید در ادامه این مقاله با مجله روم تور همراه باشید.

جشن نوروز صیاد-آداب و رسوم مردم قشم

جشن نورور صیاد آیینیست سنتی با آداب و رسومی که به چند صد سال پیش برمی‌گردد. جشن نوروز صیاد همه ساله روز یکم مرداد در بعضی روستاهای قشم برگزار می ‌شود. ممکن است این سوال به وجود بیاید چرا یکم مرداد؟

این روز پایان صید کوسه ‌ها و بعضی از ماهی ‌هاست و مردم بومی قشم به خاطر شکرگزاری سال جدید در این روز جشن و سرور به پا می‌کنند. مردم جزیره قشم در این روز لباس‌ های رنگی می‌ پوشند و تکه‌ ای لباس را داخل آب دریا می ‌اندازند، چون اعتقاد دارند با این کار نحسی از زندگی‌ شان بیرون می ‌رود.

در روز جشن، هیچکس برای صید به دریا نمی ‌رود چون مردم بومی معتقدند صید در این روز برکت را از زندگی آن ‌ها دور می‌کند. بومیان قشمی جشن نوروز صیاد را برای شنا کردن انتخاب کرده ‌اند زیرا اعتقاد دارند شنا کردن و ریختن آب معدنی در دریا باعث جلوگیری از بیماری‌ های زیادی می ‌شود. رنگ آمیزی درختان با رنگ قرمز قسمتی از برنامه ‌هایی است که مردم جزیره در این روز انجام می‌ دهند.

افرادی که حیوانات اهلی مثل گاو یا گوسفند پرورش می‌دهند نزد دعاخوان ‌ها رفته و از آن ‌ها می‌خواهند تا حیوانات وحشی و بیماری را از حیواناتشان دور کنند. جالب است بدانید که به این نوع دعاخوانی لوبن گفته می ‌شود. افراد کمی در قشم وجود دارند که نحوه خواندن این دعا را بلدند و مردم بومی جزیره اعتقاد دارند اگر کسی این دعا را بلد باشد و آن را به فرد دیگری بیاموزد دعای خود شخص دیگر مؤثر نیستند. این جشن را بیشتر در روستای سلخ برگزار می‌کنند.

مراسم زنبیل گردانی-آداب و رسوم مردم قشم

مراسم زنبیل گردانی مخصوص کودکانی است که بعد از دو سال هنوز توانایی راه رفتن ندارند که این مسئله باعث نگرانی پدر و مادرهای زیادی شده است. در این مراسم خانواده‌ این بچه‌ ها آن ‌ها را در زنبیل ‌هایی که از برگ خرما و چوب نخل‌ ها درست‌ شده می‌گذارند و فرزندان بزرگ‌ تر و همسایه ‌ها آن زنبیل را نگه ‌داشته و شعرهای مخصوص آن روز را می ‌خوانند. مردم بومی قشم معتقدند این شعرها باعث راه رفتن کودکان می‌ شود.

جشن میگو

جشن میگو مثل جشن نوروز صیاد که در بالا راجب آن صحبت کردیم، شکرگزاری و قدردانی است از آنجایی که شغل تعداد زیادی از افرادی که در جزیره قشم زندگی می‌کنند صیادی است. (حدود ۱۴۰۰ نفر در قشم این شغل را دارند) زمان برگزاری جشن میگو در اواخر فصل صیادی است و صیادان خدا را  به خاطر فراوانی نعمت شکر می‌کنند.

جشن نخل و خرما-آداب و رسوم مردم قشم

جشن نخل و خرما یکی از معروف ترین جشن ها در بین مردم جزیره قشم است. سرتاسر جنوب ایران را نخلستان‌ های زیبا فرا گرفته و بعضی از افرادی که در قشم زندگی می‌کنند درآمدشان را مدیون این نخلستان ‌های زیبا هستند. در طی این مراسم باغداران خرمای تازه‌ نخلستان‌ های خود را می ‌فروشند و محصولاتی مثل شیره، نان، سرکه، بیسکوییت و... که از خرما تهیه می‌شود را عرضه می‌کنند.

محصول ‌های دیگری مثل دمپایی، جارو زنبیل، سبد که از درخت‌ های نخل درست می ‌شود در این مراسم محلی یافت می ‌شود. در جشن نخل و خرما که قسمتی از فرهنگ مردم قشم است، بازی ‌های زیادی همراه با موسیقی سنتی اجرا می ‌شوند. اگر با تور قشم به این جزیره‌ زیبا و دیدنی بروید می‌ توانید خرماهای تازه و خوشمزه‌ مرداسنگ، شیخ کمالی، هلیلی، آلوستری و مصلی را به عنوان سوغات قشم بخرید و همراه با خانواده از خوردن آن‌ ها لذت ببرید.

مولودی خوانی-آداب و رسوم مردم قشم

مولودی خوانی یکی دیگر از آداب و رسوم مردم بومی قشم است که  این مراسم چهار بار در سال و در هنگام مراسمات اسلامی برگزار می ‌شود. مراسم مولودی خوانی در روز معراج پیامبر یعنی بیست‌ و هفت رجب، عید قربان، عید فطر و ولادت حضرت محمد(ص) در اکثر مساجد قشم برگزار می ‌شود. مراسم در این روزها از ساعت ۸ شب شروع می ‌شود و مردان و زنان و کودکان در مسجدها دورهم جمع می‌ شوند.

در این مراسم یک نفر شروع می‌کند به خواندن مولودی و بقیه افراد با او همکاری می‌کنند. در این شب‌ چراغ ‌ها و شمع ‌های زیبایی روشن می ‌شود و این مراسم در ساعت ۱۱ شب تمام می ‌شود.

مراسم عید قربان در قشم

مراسم عید قربان در قشم یکی از مهم‌ ترین عیدهای مذهبی در بین مسلمانان است. این عید در بین مردم جزیره قشم جایگاه مهمی دارد. مردمان قشم در این روز خاص صبح زود از خواب بیدار می‌ شوند و به قبرستان محلشان می‌ روند و بعد از آن غسل کرده به مسجد می‌ روند و تکبیر می گویند. به دلیل اهمیت بالای این روز در بین مردم آنها سعی می‌کنند اختلافات و کینه‌ هایی که بینشان وجود دارد را برطرف کنند. مردم جزیره تا سه روز بعد از عید قربان به دید و بازدید می ‌پردازند.

آیین زار-آداب و رسوم مردم قشم

آیین زار یک نوع مراسم جن گیری در قشم است. در فرهنگ بومی مردمی که در جزیره قشم و استان هرمزگان زندگی می‌کنند بادهای سحرآمیزی است که قادر است آنها را بیمار یا جادو کند. این مردم اعتقاد دارند اگر فردی بیماری لاعلاجی داشته باشد حتماً باید در معرض این بادهای زار قرار بگیرند و برای درمان همیشگی آن باید یک جن که در آن شخص نفوذ کرده را با انجام یک مراسم خاص بیرون بیاورند. در قشم به افرادی که بر باد زار فائق شدند را ماما زار یا بابا زار می‌خوانند.

قبل از اینکه این مراسم اجرا شود باید تعدادی از افراد با چوبی که جنس آن از خیزران است در جزیره بگردند و به مردم بومی ساعت برگزاری مراسم را اطلاع دهند. کسانی که می ‌خواهند در این مراسم شرکت کنند باید لباس ‌های تمیز و خوش عطر بپوشند.

این مراسم در روزهای چهارشنبه اجرا می‌ شود. در آیین زار ماما زار و بابا زار شروع به نواختن دهل و آتش زدن موی بز می‌کنند. انجام این کارها به این دلیل است تا جن از بدن شخص بیمار جدا شود. در آخر مراسم هم شروع به خواندن آواز و نواختن آهنگ زار می‌کنند و بعد مراسم را به پایان می ‌رسانند.

مراسم قبله دعا-آداب و رسوم مردم قشم

مراسم قبله دعا مربوط به آب و باران در جزیره قشم است. هنگامیکه بارش باران در جزیره کمتر باشد باعث خشکی چاه ‌ها و قنات ‌ها می ‌شود و مردم جزیره قشم مراسم ‌های باران خواهی مانند قبله دعا را برپا می کنند.

برای برگزاری این مراسم در نزدیکی درخت کُنار خاصی که در جزیره است جمع می ‌شوند. این درخت از زمان‌ های قدیم محل برگزاری آیین دعای باران بوده که در قسمت‌ های مختلف جنوب کشور از درخت کُنار به ‌عنوان درخت مقدس یاد می ‌کنند. همین امر باعث شده که در طول مراسم قبله دعا مردم به درخت پشت نکنند.

مردم در زمان دعا کردن غذاهایی درست می‌کنند و آن ‌ها را در بین مردم و فقرا پخش می‌کنند و مقداری از غذاهای تهیه ‌شده را کنار درخت ریخته تا حیوانات هم با آن سیر شوند. امام جماعت مسجد محل رهبری این مراسم را بر عهده دارد و به کودکان هدیه ‌هایی مانند خوراکی یا پول می ‌دهد و آن ‌ها را موظف می‌کند تا اهالی را برای شرکت در این مراسم خبر کنند. انجام این مراسم به مدت دو روز به طول می ‌انجامد، در این دو روز مردم روزه می‌گیرند و قرآن می‌خوانند.

 آداب و رسوم حنابندان در قشم

در مراسم حنابندان، قشمی ها با نقوش زیبا و منحصر به فردی با حنا روی دست و پا و شانه عروس می کشند. نقش حنا آیین بسیار معروفی در جزیره قشم است. کشیدن این نقوش چند روزی کار دارد به همین دلیل از چند روز قبل از مراسم این کار را شروع می‌کنند. جالب اینجاست که در این مدت داماد اجازه دیدن عروس خانم را ندارد.

خواهر و مادر داماد قبل از شروع مراسم حنابندان باید یک سری لباس‌ ها، کیف و کفش و... را به ‌عنوان هدیه برای عروس ببرند. در این روز رسم بر این است که عروس با یک لباس سبز و بلند در مراسم حضور داشته باشد.

جهیزیه و مراسم عقد در قشم

جهیزیه و مراسم عقد در جزیره زیبای قشم مراسمی است که خرید جهیزیه بر عهده داماد است و عروس و داماد این اجازه را دارند تا تکمیل شدن وسایل خانه در خانه پدر داماد زندگی کنند. علاوه بر جهیزیه تمامی خرج مخارج عروسی را هم باید داماد تأمین کند. زنان در خانواده داماد قبل از مراسم به خانه عروس می‌ روند و طلا و لباس‌ های متنوعی را برای او هدیه می‌ برند.

آداب و رسوم ازدواج در قشم

مراسم عروسی یکی از مهمترین قسمت فرهنگ مردم قشم است که این مراسم در جزیره، بسیار متفاوت با دیگر مکان‌ های کشور برگزار می ‌شود. به این صورت که تا چند روز قبل از مراسم کسی نمی‌ تواند عروس را ببیند، مراسم عروسی جداگانه ای هم در خانه دادماد و هم در خانه عروس برپا می ‌شود. در این مراسم با هواری که یکی از غذاهای معروف قشم است از مهمانان پذیرایی می ‌شود.

اتاق حجله‌ عروس و داماد در خانه‌ عروس درست می ‌شود و بعد از تمام شدن مراسم عروسی با ساز و دهل داماد را به خانه‌ عروس می‌ رسانند، بعد از اینکه عروس و داماد وارد حجله شدند تا سه روز پس از آن کسی اجازه دیدن آن‌ها را ندارد.

مراسم هفت شبی-آداب و رسوم مردم قشم

مراسم هفت شبی از دیگر مراسمات ازدواج در جزیره قشم می باشد که هفت شبی را برای ادای احترام به بزرگ‌ ترها برگزار می‌کنند. به این صورت که ۷ روز بعد از مراسم عروسی، عروس وظیفه دارد به خانه بزرگترهایی مثل خانواده داماد برود.

پوشش مردم جزیره قشم

پوشش مردم جزیره قشم بسیار رنگین و زیبا است. این پوشش‌ها با الهام از فرهنگ و طبیعت منطقه ساخته شده‌اند و نشان‌دهنده هویت و تاریخ این مردم است. مردان جزیره قشم معمولا لباس‌های سفید یا رنگ‌های روشن را ترجیح می‌دهند که با گرمای آفتاب همخوانی دارند. زنان جزیره قشم هم از لباس‌های رنگارنگ و طرح‌دار استفاده می‌کنند که با دستبافت‌های بومی تزئین شده‌اند. این لباس‌ها علاوه بر زیبایی، نماد احترام و اعتقادات دینی این مردم هستند.

کلام آخر

مردم بومی جزیره قشم رسم و رسومات زیادی دارند همین آیین باعث شده شور و حرارت زندگی در این منطقه بسیار زیاد باشد. خونگرمی مردم و با صفا بودنشان دلیل برگزاری هرساله این آیین‌ های زیباست. اگر می ‌خواهید در هنگام برگزاری این آیین‌ ها به جزیره قشم سفر کنید ما در مجموعه روم تور می‌ توانیم به شما کمک کنیم تا از سفرتان نهایت لذت را ببرید.