تاریخچه و معماری حرم شاهچراغ | حقایق ناگفته از این مکان مقدس

از دور که نگاهش کنی، مثل نگین فیروزه‌ای انگشتری است که طرح‌های ظریف و زیباش، هوش از سر می‌پراند. آرامگاه شاهچراغ، پناه مردمان شهر و جایی برای خواستن آرزوها، اجابت دعاها و میعادگاه عاشقان. همانطور که شاعر می‌سراید: بیا بریم شاهچراغ عهدی ببندیم. هر کدوم عهد بشکنیم، هرگز نخندیم.

صدها سال است که حضرت شاهچراغ، بزرگ و سرور شهر بوده و مردم زیر سایه سخاوت و مهربانی‌اش زندگی می‌کنند. لابد برای همین هم بوده که کوچه‌های قدیمی شهر چنین باریک و به هم چسبیده‌اند، تا همه لذت همسایگی حضرت نور را دریابند.

شاهچراغ کیست؟

احمد بن موسی شاهچراغ فرزند بزرگ امام کاظم و برادر بزرگ‌تر امام رضا (ع) است. دلیل محبوبیت ایشان در میان شیعیان به اتفاقی برمی‌گردد که بعد از فوت امام کاظم رخ داده است. زمانی که مردم برای بیعت با او آمدند، این کار خودداری کرده و گفتند که برادر کوچک‌ترش جانشین پدرشان است.

نقل است که امام رضا (ع) برادر بزرگ‌تر خود را خیلی دوست داشتند. زمانی که امام به ایران آمدند، خانواده ایشان توسط شاهچراغ به سمت ایران حرکت کردند.

وقتی آنها به شیراز رسیدند، امام رضا (ع) به دست مامون به شهادت رسیده بودند. به همین جهت به حاکم وقت شیراز، قتلغ خان، دستور قتل عام آنها داده شد.

کاروان شاهچراغ که در پشت دروازه‌های شهر مانده بودند، با سپاهیان قتلغ خان درگیر شده و بسیاری از آنها کشته شدند. در نهایت برخی از آنها توانستند فرار کنند و به داخل شهر بیایند. یکی از این افراد بردار شاهچراغ سید میرمحمد بود که هم اکنون آرامگاهش در صحن شاهچراغ قرار گرفته است.

علت نامگذاری شاهچراغ 

زمان آل بویه مدفن حضرت شاه چراغ به صورت ناشناس باقی مانده بود به طوری که در اطراف آن تعداد زیادی منازل مسکونی وجود داشت در یکی از آن منازل در همان حوالی پیرزنی زندگی می‌کرد که می دید تمام شب‌های جمعه چراغی در بالای تلی از جنس خاک تا صبح روشن است. 

این اتفاق در تمام شب های جمعه تکرار می شد تا زمانی که پیرزن فکر کرد ممکن است این مکان محل دفن یکی از امام زادگان باشد. پیرزن تصمیم گرفت به امیر عضدالدوله اطلاع دهد.

برای درباریان سخت بود که این موضوع را باور کنند. اما امیر مصمم بود تا برای دیدن این نورها و پیگیری جریان در اولین شب جمعه به خانه پیرزن برود. زمانی که شاه به خانه پیرزن رسید به او گفت به محض روشن شدن چراغ، شاه را مطلع کند. پیرزن هنگامی که نور را مشاهده کرد به نزد عضدالدوله رفت و با صدای بلند گفت:

حرم شاهچراغ کجاست؟

آرامگاه شاهچراغ یک جاذبه گردشگری و مذهبی معروف و پر طرفدار در شهر شیراز است. این مکان در خیابان لطف علی خان زند و در خیابان احمدی واقع شده که گردشگران به راحتی می‌ توانند به این مکان مقدس دسترسی داشته باشند.

معماری شاهچراغ شیراز

احمد بن موسی (ع)، برادر بزرگ امام رضاست که حرم این حضرت در شیراز واقع شده است. درون این حرم پر است از آینه‌ های کوچک رنگی که باعث شده این مکان به جایی خارق العاده تبدیل شود. در چهار سمت حرم شاهچراغ چهار شاه نشین قرار گرفته و یک مسجد در پی حرم یعنی سمت غربی آن ساخته شده که ضریح نقره‌ای آرامگاه شاهچراغ درون شاه نشین و زیر گنبد قرار دارد.

حیاط شاهچراغ دو در اصلی دارد که در سمت شمالی و جنوب حرم واقع شده‌ اند هنگامی که می‌ خواهید وارد محوطه حرم شوید باید از زیر دو سر در بزرگی که کاشی کاری شده است بگذرید.

در وسط حیاط زیبای آرامگاه حوضی بزرگ با فواره‌ ای زیبا ساخته شده و درخت کاری که دور حوض انجام شده جلوه بسیار زیبایی به حیاط شاهچراغ بخشیده است. به جز در اصلی که از آن ها نام بردیم دو در فرعی نیز وجود دارد که یکی از درها به بازار حاجی در نزدیکی حرم متصل می‌ شود و در دیگر شما را به مسجد جامع عتیق می‌ رساند.

در سال ۱۱۰۸ شمسی بود که نادر شاه افشار دستور داد قندیل بزرگی در زیر سقف و گنبد آرامگاه آویزان کنند. در سال ۱۲۰۲ بود که اتفاق ناگواری در شیراز رخ داد؛ با وقوع زلزله تمام شهر با خاک یکسان شد و حرم مطهر از این قاعده مستثنی نبود.

بعد از این اتفاق مجبور شدند قندیلی که نادر شاه به آرامگاه شاهچراغ واگذار کرده بود را بفروشند و صرف باز سازی این مکان مقدس کنند. در سال ۱۳۳۶ آخرین گنبد قدیمی آرامگاه با کمک اداره باستان شناسی فارس ساخته شد.

اماکن دیدنی در صحن حرم شاهچراغ

در صحن حرم شاهچراغ، رواق‌هایی است که برخی از آنها به موارد خاصی اختصاص یافته است و امکان بازدید از آنها برای زائران وجود دارد. این اماکن دیدنی عبارتند از:

۱. موزه حرم

در ضلع جنوبی حرم شاهچراغ، یک ساختمان دو طبقه قرار دارد که به موزه تاریخی اختصاص یافته است. در این موزه بیش از 8000 اشیا تاریخی و ارزشمند به نمایش درآمده که به دوره‌های مختلف تاریخی تعلق دارد.

موزه حرم یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین موزه‌های تاریخی جنوب کشور است. می‌توانید بخشی از تاریخ و فرهنگ مردم شیراز را در این موزه ببینید.

۲. کتابخانه حرم

یکی دیگر از مکان‌هایی که در صحن حرم قرار دارد، کتابخانه قدیمی و تاریخی حرم است. این کتابخانه که سال‌ها قبل راه‌اندازی شده، تعداد زیادی از کتاب‌های نفیس و قدیمی را در خود جای داده است.

این کتابخانه با وسعت 2500 متر مربع، با کتاب‌های نویسندگان قدیمی و معاصر پر شده است. در هنگام زیارت می‌توانید به این کتابخانه نیز سر بزنید.

۳. آرامگاه شاعران

در گذشته افراد زیادی وصیت می‌کردند بعد از فوتشان در کنار بارگاه احمد بن موسی به خاک سپرده شودند. بسیاری از شاعران دوره قبل در صحن حرم شاهچراغ به خاک سپرده شده‌اند. هنگام بازدید از حرم می‌توانید از خدام بخواهید تا آنها را نشانتان دهند.

هرچند این مقبره‌ها اکنون در درون حرم هستند اما هنوز اسمشان روی کاشی‌های مرمرین خودنمایی می‌کند. شاعرانی مثل میرزا ابوالقاسم سکوت، فرهنگ شیرازی، وصال شیرازی، وقار شیرازی، بسمل شیرازی و غیره در حرم به خاک سپرده شده‌اند.

۴. بازار حاجی

از قدیمی ترین بازارهای شهر شیراز می‌ توانیم بازار حاجی نام ببریم. همان طور که در بالا اشاره کردیم یکی از درهای آرامگاه شاهچراغ به بازار حاجی می‌ رسد. وقتی وارد این بازار زیبا و قدیمی شدید می‌ توانید از دیگر جاذبه‌های گردشگری شیراز لذت ببرید. (مشاهده روی نقشه)

۵. مسجد جامع عتیق

به مسجدهای قدیمی در تمام شهرهای ایران مسجد عتیق می‌ گویند. مسجد جامع عتیق از قدیمی‌ ترین مساجد در شهر شیراز است. بعد از زیارت شاهچراغ و بعد از بازدید و گردش در بازار حاجی می‌ توانید از درب فرعی آرامگاه شاهچراغ وارد مسجد جامع عتیق شوید و از فضای دلنشین آن لذت ببرید. (مشاهده روی نقشه)

بازار شاهچراغ شیراز

این بازار یکی از بازارهای معروف و دیدنی در شهر شیراز است. در حقیقت این بازار یکی از بزرگترین و معروفترین بازارهای موجود در ایران است. این مکان از زمان های قدیم نقش قابل توجهی در اقتصاد ایران داشته است. (مشاهده روی نقشه)

مادر شاهچراغ

مادر شاهچراغ را که همه به اسم ام احمد می‌شناسند، بانویی بزرگوار و وارسته بود. امام کاظم (ع) بسیار به ایشان احترام می‌گذاشتند و امین رازهایشان بودند.

امام کاظم قبل از شهادت خود، ودیعه امامت را به این بانو سپرده و گفتند که دراین باره چیزی به فرزندانم نگو. بعد از مرگم هر کدام که سراغت آمد و این ودیعه را طلب کرد، او جانشین من است.

ام احمد سه فرزند به اسم احمد، محمد و حمزه داشتند که هر سه نفر آنها در کاروان شاهچراغ راهی ایران شده بودند. آرامگاه سه نفر آنها در شهر شیراز قرار دارد.

بقعه این بانو در خیابان فرهنگ شیراز، کوچه مسجد باقرآباد قرار دارد. از خیابان طالقانی و خیابان پیروزی می‌توان به بقعه دسترسی یافت. آرامگاه مادر شاهچراغ برخلاف بارگاه ایشان بسیار کوچک و محقرانه است. روز زیاری ام احمد سه شنبه است.

بهترین زمان بازدید شاهچراغ

بهترین زمانی که می‌ توانید به شهر شیراز سفر کنید، در اواسط ماه اردیبهشت است به این دلیل که شیراز در فصل بهار مملو از شکوفه های زیبای بهار نارنج و هوای این شهر درعطر بهشتی این گیاه غرق می‌ شود.

در ضمن این نکته هم حائز اهمیت است که در اردیبهشت ازدحام جمعیت کمتراز عید نوروز در شیراز وجود دارد. در تقویم هم ۱۵ اردیبهشت به عنوان روز شیراز نام‌ گذاری شده که در این روز سرتاسر شهر پر از جشن و شادی و سرور است.

راه های دسترسی به آرامگاه شاهچراغ

آرامگاه شاهچراغ دارای پارکینگ و امکانات ویژه‌ای برای معلولان است. ایستگاه‌های مترو ولیعصر و زندیه، در فاصله ۳ کیلومتری از شاهچراغ قرار دارند. آرامگاه در مرکز شهر واقع شده است، پس در هر کجا باشید و برای مقصد بازار وکیل، مسجد نصیرالملک در خیابان زند تاکسی بگیرید و می‌توانید نزیک به شاهچراغ پیاده شوید. (مشاهده روی نقشه)

هتل ها و اقامتگاه‌ های اطراف شاهچراغ

قدیم‌ترها که آسمان به انسان‌ها نزدیک‌تر بود و قلب مردمان شهر هنوز به هزار و یک گره کور، بسته نشده بود؛ آرزوی مردم زندگی در کنار شاهچراغ، حتی برای یک روز بود. برای همین هم دور تا دور حرم کارونسرا و مهمانخانه‌های زیادی می‌ساختند تا زائران از آن استفاده کنند. گویی که نزدیکی به منبع نور و حیات را بیشتر احساس می‌کردند. چرا که هنوز میان دود و ترافیک، گم نشده بود.

هتل ها و اقامتگاه های اطراف شاهچراغ هنوز هم طرفداران زیادی بین زائران دارد. زیرا از یک سو می‌توانند با صدای اذان حرم از خواب برخیزند و از سوی دیگر، به راحتی به مراکز اصلی و مهم شهر دسترسی دارند.

برای آگاهی بیشتر از قیمت و رزرو اقامتگاه، سوییت و ویلا در شهر شیراز روی کلمه رزرو اقامتگاه در شیراز کلیک کنید و از تخفیفات ویژه روم تور بهره ببرید.

کلام آخر

شیراز یک شهر پر از زیبایی و شگفتی است. شیراز به شهر تاریخ و ادب و فرهنگ معروف شده و مکان زندگی بزرگان زیادی بوده. اگر قصد تجربه کردن سفری خاص و منحصر به فرد را دارید حتما در سفر به شیراز از آرامگاه شاهچراغ و مکان‌های دیدنی اطراف آن بازدید کنید و با معماری اصیل در فرهنگ ایران آشنا شوید.

نگاه کردن به این همه زیبایی حس آرامش را در وجود هر بازدید کننده ای بیدار می‌ کند. اگر سوالاتی در ذهنتان وجود دارد که با مطالعه این مقاله هنوز هم برطرف نشده می‌ توانید با پشتیبانی روم تور در میان بگذارید و جواب سوالاتتان را پیدا کنید.